Amihla Halharatha Sagaafai Dhemehehtun

އަމިއްލަ ޙަޟާރަތާއި ތަޤާފަތް ދެމެހެއްޓުން

1- ކޮންމެ އިޖްތިމާޢީ ނިޒާމަކީވެސް އެ އިޖްތިމާޢީ ނިޒާމެއް ބިނާވެފައިވާ މުޖްތަމަޢުގެ މީހުން ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން ހާޞިލް ކޮށްފައިވާ ތަރައްޤީއެވެ. މިފަދަ ކޮންމެ ޖަމާޢަތަކުންވެސް މަސައްކަތް ކުރަމުން ދާނީ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ގޮތްތައް އެހެންމީހުންގެ ގޮތްތަކާ މަސްހުނިވިޔަ ނުދީ ދެމެހެއްޓޭތޯއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ރާއްޖޭގައިވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ވަނީ އެބައިމީހުންގެ އަމިއްލަ ހަޟާރަތެއް އާރާސްތު ކޮށްފައެވެ. އެމީހުން އަޅުގަނޑުމެންނާ ހަމަޔަށް ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަރިކަ، އަންނަން އޮތް ޖީލުތަކަށް އަމާނާތްތެރިކަމާއެކު ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޮލުގައި އެޅިފައެވެ.

2- ފާއިތުވި ތަނުގައި ކާބަފައިން ކޮށްފައިވާ ޖިހާދަކީ ދިވެހިންގެ ޤައުމިއްޔަތާއި،ދީނާއި، އިސްތިޤުލާލު ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި ކޮށްފައިވާ ޖިހާދެކެވެ. މިއިން އެއްވެސް ރޮނގަކުން މިނިވަންކަން ގެއްލިގެން ދިޔުމަކީ ދިވެހިންގެ ދިވެހި ވަންތަ ޝަޚްސިއްޔަތު ގެއްލިގެން ދިޔުމެވެ. ދިވެހި ކާބަފައިންގެ އާދަތަކާއެކު އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހިންގެ އަމިއްލަ ޘަޤާފަތެއްވަނީ މިފަސްގަނޑުގައި އުފެދިފައެވެ.

3- " އެއީ އިހުގެ ކަންތައްތަކަކީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން އަޅުގަނޑުމެންނަށްޓަކައި ދޫކޮށްފައިވާ ވާރުތަ މުދަލެވެ. އެއީ ޤައުމިއްޔަތުގެ އެއްބައެވެ. އެކަންގެއްލިއްޖެނަމަ ޤައުމިއްޔަތުގެ އެއްބައި ގެއްލުނީއެވެ. އޭރުން ތިބެވޭނީ ބޭރު ތަންތަނުން ފެނުނު ބޭރުގެ ކުލަތަކަށް ހެއްލި ރޭރުވެފައެވެ. އެއާއި ޚިލާފަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ވާރުތަމުދަލާމެދު ފަޚުރުވެރިވާން ވާނެ ނޫންތޯއެވެ." ( އަލްއުސްތާޛު އިބުރާހިމް ޝިހާބު.އަމާޒު ޖެނުއަރީ 1977)

4- ޘަޤާފަތާ ބެހޭގޮތުން ލިޔުއްވާފައިވާ ބޭރުގެ ލިޔުންތެރީން ވަރަށް ގިނަ ގޮތް ގޮތަށް ޘަޤާފަތް މާނަ ކުރައްވާފައިވެއެވެ. މިލިޔުންތަކުގެ ޚުލާސާ އަކީ " ޘަޤާފަތަކީ ރަމްޒު ތަކެއްގެ ސިފައިގައި ފާޅު ގޮތަކަށް ނުވަތަ ފޮރުވިފައިވާ ގޮތަކަށް ނަޤުލުވަމުން އަންނަ އެއްޗެކެވެ. މީގެ އިތުރުން މިއީ އިންސާނީ ވަކި ވަކި  ޖަމާޢަތްތަކުން ޚާއްސަ ތަކެތީގެ ގޮތުގައި އުފައްދައިފައިވާ އަމިއްލަ ތަކެތި އޭގައި ހިމެނޭ މަފްޙޫމެކެވެ. އަދި ޘަޤާފަތުގެ އަސްލަކީ އެޖަމާޢަތެއްގެ މީހުން އެއްޖީލުން އަނެއް ޖީލަށް ފޯރުކޮށްދެމުން އަންނަ ފިކުރާއި އަޚްލާޤެވެ. މިގޮތުން ޘަޤާފީ މީހާއަކީ އޭނާގެ ސުލޫކުން މިކަންކަން ފެންނަން ހުންނަ މީހާއެވެ."

5- ޔޫރަޕްގައި ޘަޤާފަތާ ބެހޭގޮތުން 15 ވަނަ ޤަރުނުގައި ޢާންމުކޮށް ބަޙުސް ކުރެވިފައިވެއެވެ.  މިފަދަ ބަޙުސް ތަކުގެ ނަތީޖާއަކަށްވެފައިވަނީ ޘަޤާފަތާއި ޙާޟާރަތަކީ ދެމާނައެއްގައި ބޭނުންކުރެވޭ އެއްޗެއް ކަމުގައި ބާޙިތުންގެ މެދުގައި ނިމިގެން ދިއުމެވެ. ފިކުރީ ގޮތުން ބަޔަކު މީހުން ޙަސިލް ކޮށްފައިވާ ތަރައްޤީއަށް ކިޔާފައިވަނީ  ޘަޤާފަތެވެ. އަދި މާއްދީގޮތުން މީހުން ހޯދާފައިވާ ކުރިއެރުމަށް ކިޔާފައިވަނީ ޙަޟާރަތެވެ،

6- ކޮންމެ ޘަޤާފަތަކީ ވެސް އެހެން ޘަޤާފަތްތަކާ ޚިލާފަށް ޚާއްސަ ސިފަތަކެއް ލިބިގެންވާ އެއްޗެކެވެ. އަދި ކޮންމެ ޘަޤާފަތަކީ ވެސް އެއްޖީލުން އަނެއް ޖީލަށް އުނގަންނައި ދިނުމާއި އެކު ވާރުތަވާ އެއްޗެކެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން ޘަޤާފަތާއި މެދު އަރާ އޮޅުންތައް ފަސޭހަ ކޮށްލުމުގެ ގޮތުން ބައެއްފަރާތްތަކުންވަނީ މާއްދީ ޘަޤާފަތާއި މާއްދީ ނޫން ޘަޤާފަތާ ދެމެދު ކޮންމެ ޘަޤާފަތެއްވެސް ބަހައި ހަދާފައެވެ. ކޮންމެ ބައެއްގެ  ޤައުމީ ޘަޤާފަތަކީ ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން އެމީހުންދިރިއުޅެފައިވާ ވައްޓަފާޅިއެވެ. މީގައި ބުއްދި ޤަބޫލުކުރެވޭ ވައްތަރުގެ ކަންތައްތަކާއި ބުއްދިއާއި ޚުލާފު ކަންތައްތަކާއި ޚުރާފާތައްވެސް ހިނޭނެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިފަދަ ކަންތައްތަކަކީ ކޮންމެ މުޖްތަމަޢެއްގައިވެސް އެމުޖްތަމަޢެއްގެ އަފްރާދުންގެ ސުލޫކު ބައްޓަންކުރުމުގައި އިރުޝާދު ދީފައިވާ އެއްޗެކެވެ. ޤައުމީ ޘަޤާފަތަކީ، މިހުރިހައި ކަމެއްގެ ޚުލާސާއެވެ.

7- އެއްވެސް ފަރުދަކީ އެމީހެއްގެ މުޖްތަމަޢުގައި ހިމެނޭ ޘަޤާފަތެއްގައި ހިމެނޭ ހުރިހައި އެއްޗެއްގައި ހިއްސާވާނޭ މީހެއް ނޫނެވެ. ކޮންމެ މީހަކުވެސް އެމީހެއްގެ ޘަޤާފަތުގައި ޙިއްސާވާނީ އެމީހެއްގެ އިޖްތިމާޢީ ފެންވަރަކާ ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ. ހަމައެފަދައިން ކޮންމެ ޖަމާޢަތަކަށްވެސް އެމީހަކު ނިސްބަތް ވާނެ ޘަޤާފަތެއް އޮތުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އެންމެން ހިއްސާވާ ޘަޤާފަތެއް އޮތުމަކީ މުޖްތަމަޢުގެ އަފްރާދުންނަށް އެއްބައިވަންތަކަން އިޙްސާސް ކޮށްދޭ އެއްޗެކެވެ. އަދި މީގެ ސަބަބުން އެއްވެސް ހުރަހަކާ ނުވަތަ އެއްވެސް ހަމަނުޖެހުމަކާ ނުލައި މުޖުތަމަޢުގެ އަފްރާދުންނަށް ދިރިއުޅުމަށް މަގު ފަހިކޮށްދެއެވެ. މިފަދަ ވަޟީލަތްތަކާ ނުލައި އިންސާނީ މުޖުތަމަޢަކަށް ދެމިއެއް ނޯވެވޭނެއެވެ.

8- އަމިއްލަ ޘަޤާފަތެއް ލިބިގެންވާ އަމިއްލަ ހަޟާރަތެއްގެ ވެރިންނަށް އެޘަޤާފަތް ދެމެހެއްޓޭނީ ހަނގުރާމައަކުން ނޫނެވެ. ނަމަވެސް އެ ޙަޟާރަތެއްގެ ފިކުރާއި ޚިޔާލު އެއްބަޔަކު އަނެއްބައެއްގެ މެދުގައި މުވާޞަލާތު ކުރެވިގެންނެވެ. އަދި މިމުވާޞަލާތުން މިފަދަ މުޖުތަމަޢެއްގެ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކާ އނެއްބއެއްގެ ގުޅުން ހަރުދަނާ ވެގެންދާނެއެވެ. މިމަސްއޫލިއްޔަތަކީ އަޅުގަނޑުމެން ލިޔުންތެރިންގެ ބޮލުގައި އެޅިފައިވާ ވަރުގަދަ ޒިންމާއެކެވެ. މިޒިންމާއަކީ އެއާއިމެދު މިއަދު ހިސާބުކުރެވޭނެ ޒިއްމާއެއް ނޫނެވެ. ލިޔުންތެރިކަމަކީ ދުރު މުއްދަތެއްގައި ދިގުދެމިގެންވާ އަސަރެއް އެއިން ކުރާނެ ކަމަށް ބެލެވޭ ވަޞީލަތެއްކަމުން ލިޔުންތެރިންގެ ޒިންމާ ވަޒަން ކުރެވޭނީ ފަހުން އަންނަން އޮތް ދުވަސް ތަކުގައެވެ.

9- ލިޔުންތެރިކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ފިކުރާއި އިހްސާސްތައް އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި މުވާޞަލާތު ކޮށްދޭ ވަސީލަތެވެ. އަދި ލިޔުންތެރިކަމަކީ މުޖްތަމަޢު ދެމިއޮތުމަށާއި މުޖުތަމަޢުގެ އަފްރާދުންގެ އެއްބައިވަންތަ ކަމަށްޓަކައި މުހިއްމު ވަސީލަތެކެވެ. އިންސާނީ ޙަޟާރަތުގެ ކޮންމެ ފައްތަރެއްގައިވެސް ބަސް ބޭނުންކޮށްގެން މުވާޞަލާތު ކޮށްފައިވަނީ ދެމިތިބުމަށްޓަކައެވެ. ލިޔުންތެރިންގެ ޙައިސިއްޔަތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ މުޖްތަމަޢުގެ އަޚްލާޤާއި ޘަޤާފްތަ ދެމެހެއްޓުމަކީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޒިންމާއެކެވެ. ( އަލްފާޟިލް ޙަސަން ސަޢީދުގެ ލިޔުއްވުމަކުން ނަގާފައި)

ދޭހައިގެ ސުވާލުތައް:

1- ދިވެހި ކާބަފައިން އަޅުގަނޑުމެންނާ ހަމަޔަށް ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަރިކަ އަމާނާތްތެރިކަމާއެކު އަންނަން އޮތް ޖީލަށް ފޯރުކޮށްދިނުން ކަމަށް ލިޔުންތެރިޔާ މިއިޝާރާތް ކުރަނީ ކޮންކަމަކަށް ހެއްޔެވެ؟                       

2- '' ދިވެހިންގެ ދިވެހި ވަންތަ ޝަޚަސިއްޔަތު ގެއްލިގެން ދިޔުން" މިޢިބާރާތުން ލިޔުންތެރިޔާ ދޭހަ ކޮށްދޭން ބޭނުންވާ ވާހަކަ ކުރުކޮށް ބުނެދޭށެވެ!                                                         

3- އިހުގެ ކާބަފައިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދޫކޮށްފައިވާ ކަންތައްތައް ގެއްލިޖެނަމަ ދިވެހި ޘަޤާފަތަށް ލިބިދާނެ އުނިކަމަކީ ކޮބައިކަން  ބަޔާން ކުރާށެވެ!                                                        

4- އިންސާނާގެ ފިކުރާއި އަޚްލާޤު، ޘަޤާފަތުގެ އަސްލަކަށްވީ ކީއްވެ؟                              

5- ޘަޤާފަތާއި ޙަޟާރަތުގެ ތަފާތު3 ފޮޅުވަތާއި 5 ފޮޅުވަތާއި ދެމެދުގެ މިންވަރަކަށް އަމިއްލަ ޢިބަރާތުން ތިލަ ކޮށްދޭށެވެ.

6- " ކޮންމެ ބައެއްގެ  ޤައުމީ ޘަޤާފަތަކީ ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން އެމީހުން ދިރިއުޅެފައިވާ ވައްޓަފާޅިއެވެ." 6 ވަނަ ޕެރެގްރާފުގެ މިޖުމްލައިގައި "ދިރިއުޅެފައިވާ ވައްޓަފާޅިއެވެ." މިޢިބާރާތުން ދޭހަވާ މާނަ ތަފްސީލު ކޮށްދޭށެވެ.              

7- އެމުޖުތަމަޢެއްގައި އޮންނަ ޘަޤާފަތަކަށް އެމުޖުތަމަޢުގެ ހުރިހައި ފަރުދުންގެ ބައިވެރިވުން ލިބޭނަމަ މުޖުތަމަޢަށް ކުރާނެ އެންމެ ބޮޑު ފައިދާއަކީ ކޮބައިކަން ބަޔާންކުރާށެވެ.                                                

8- އަމިއްލ ހަޟާރަތަކާއި އަމިއްލަ ޘަޤާފަތެއް ލިބިފައިވާ މުޖުތަމަޢެއްގައި ލިޔުންތެރިންގެ ޒިންމާއަކީ ކޮބައިކަން 5 ފޮޅުވަތަށްވުރެ ދިގު ނުވާނޭހެން ބަޔާން ކުރާށެވެ.                                                      

9- ތިރީގައިވާ ބަސްބަހުން ދޭހަވާ މާނަ ލިޔާށެވެ.

(ހ) ނަޤުލުވުން       (ށ) ރޭރުވުން         (ނ) ޙިއްސާވުން   (ރ) ބައްޓަންކުރުން

Biography

ބައޮގްރަފީ

ކެއިތު ސްޕެންސަރ ވޯޓަރހައުސް

* ތަޢާރަފް

އިގިރޭސިވިލަތުގެ ލީޑްސް ވެސްޓް ޔޯކްޝަރ އަށް އުފަން ކެއިތު ވޯޓަރހައުސް ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ 6 ފެބުރުއަރީ 1929 ވަނައަހަރުގައެވެ. ކެއިތު ވޯޓަރ ހައުސްގެ މަންމައާއި ބައްޕަ އަކީ ކޮންބައެއްކަން އެގޭކަން ނެތެވެ. އަދި މިބޭފުޅާގެ ދިރިއުޅުމުގެ ޙަޔާތްޕުޅު ވޭތުކުރެއްވި ގޮތްވެސް އެގޭކަށް ނެތެވެ. މީގެއިތުރުން މިބޭފުޅާގެ ތަޢުލީމީ ޙަޔާތްޕުޅާއި އަދިވެސް މިފަދަ ޒާތީ މަޢުލޫމާތުތަކެއް އެގޭކަން ނެތެވެ.

* ޙަޔާތުގެ އުސްއަލިތައް

ކެއިތު ވޯޓަރހައުސް އެންމެފުރަތަމަ މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވީ އިގިރޭސި ވައިގެ ސިފައިންގެ ތެރޭގައެވެ. އަދި މިތަނުގައި 2 އަހަރުދުވަހު މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވިއެވެ. މިއަށްފަހު އިގިރޭސި ނޫސްތަކަށް ލިޔުއްވަން ފެއްޓެވިއެވެ. އަދި މިއާއެކު ނޮވެލްތައް (ހަޤީޤީ ވާހަކަ) ތައް ލިޔުއްވަން ފެއްޓެވިއެވެ. ނަމަވެސް ކެއިތު ވޯޓަރހައުސް އެންމެ ބޮޑަށް މަޝްހޫރު ވެގެންދިޔައީ ފިލްމުތައް ހެދުމަށް ލިޔުއްވަން ފެއްޓެވުމާއި ގުޅިގެންނެވެ.

މިގޮތުން އެންމެ ބޮޑަށް ފާހަގަ ކުރެވިގެންދިޔައީ 1959 ވަނައަހަރު ބިލީ ލިޔާގެ ބައިތަކެއްގެ ގޮތުގައި މިބޭފުޅާ ލިޔުއްވި ދެފިލްމެއެވެ. މި ދެފިލްމުވަނީ 1964 ގައި އޮތް ބަފްޓަރ އެވޯޑަށް 6 ވަނައަށް ނޮމިނޭޓްވެފައެވެ. އަދި 1963 ގައިހޮވި އެންމެރީތި ސްކްރީސް ޕްލޭއެއް ލިޔެވިފައިވާ ފިލްމަކަށް ވެގެންދިޔައީ މިބޭފުޅާ ސްކްރީން ޕްލޭ ލިޔުއްވި ގޯލްޑަން ލަޔަންއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ސްކުރީން ޕްލޭއެއް މިބޭފުޅާ ލިޔުއްވާފައިވަނީ 1961 ވަނައަހަރު ވިސްޓެލް ޑައުންދަ ވިންޑް ކިޔާ ފިލްމަކަށެވެ. މީގެއިތުރުން ޖާނަލިޒަމްގެ ފޮތްތައްވެސް ލިޔުއްވާފައިވާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.

* ނިންމުން

ކެއިތު ވޯޓަރހައުސް ބޮޑަށް ފާހަގަވެގެން ދިޔައީ ފިލްމު ސްރިޕްޓް ލިޔުއްވުމުގައެވެ. އަދި މިދާއިރާއިން ކާމިޔާބުތަކެއްވެސް ހޯއްދަވާފައި ވެއެވެ. މީގެއިތުރުން ކެއިތު ވޯޓަރ ހައުސް ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތްތަކުގެތެރޭގައި ދެއާއިޒް އަ ހެޕީ ލޭންޑް (1957)، ޖުބް (1963)، ދަބަކެޓް ޝޮޕް (1968)، އެވްރީތިންގ މަސްޓްގޯ (1969)، މަންޑޭސް ތާސްޑޭސް (1976)، މިފަދަ ފޮތްތައް ހިމެނެއެވެ. ކެއިތު ވޯޓަރހައުސް މިފަދަ އަދަބީ ގިނަފޮތްތަކެއް ލިޔުއްވާފައި ވުމާއެކު މިއީ އަދީބެއްކަން ޔަގީނެއެވެ. މިބޭފުޅާ އަވަހާރަވީ 4 ސެޕްޓެމްބަރ 2009 ގައެވެ.

Ismail Manaf Shaheed

Raivaru Maanakurun

ރައިވަރު މާނަ ކުރުން

ރައިވަރު މާނަ ކުރުމުގައި އަންނަނިވި ފަދައިން ޢަމަލުކުރާށެވެ.

(ހ) އެންމެ ފުރަތަމަ ޅެމުގެ މަޢުޟޫއަށް ވިސްނާށެވެ. މިރައިވަރުގެ ޅެމުގެ މައުޟޫއަކީ ލޯތްބެވެ. ނުވަތަ މިއީ ލޯބީގެ ރައިވަރެކެވެ.

(ށ) ދެވަނައަށް ޅެމުގެ ބަހުގެ ވެއްޓަށްބަލާށެވެ. މިރައިވަރުގެ ޅެމުގެ ވެށީގައި ހިމެނެނީ، ހިތާމައިގެ ޙާލަތުގައި މީހަކަށް ދިމާވެދާނެ ހާދިސާއަކަށް ފެތޭ ބަސްކޮށާރެކެވެ. މިސާލަކަށް:- ގިލަން، ނުކައިހުރުން، އުޑުން ތަރިހަނދު ނެގުން.......

(ނ) ތިންވަނައަށް ބަސްތަރުތީބު ކުރާށެވެ. (ދައްކާފައިވާ މިސާލުގައިވާ ފަދައިންނެވެ.)

(ރ) ހަތަރުވަނައަށް ރައިވަރުގައި އިހުބޯދާ ބަސްތައް ހުރިނަމަ، މިޒަމާނަށް ފައްތައިގެން ލިޔެލާށެވެ. (ދައްކާފައިވާ މިސާލާ އެއްގޮތަށެވެ.)

(ބ) ފަސްވަނައަށް، ޖުމްލަމާނަ ހަމަޖެހޭފަދަ ގޮތަކަށް ޢިބާރާތް ކުރުމަށްޓަކައި، ތަރުތީބުކުރި ބަސްތަކުގެ ތިރީގައި ރޮނގުދަމައިގެން ނަންބަރު ޖަހައިގެން ޢިބާރާތް ތަރުތީބު ކުރާށެވެ. (ދައްކާފައިވާ މިސާލަށް ބަލައިގެން ނަމަވެސް ވެހެވެ.)

(ޅ) ހަވަނައަށް ޖުމުލަމާނަ ޢިބާރާތްކުރާށެވެ. (ދައްކާފައިވާ މިސާލާ އެއްގޮތްވާނޭ ފަދަ ގޮތަކަށެވެ.)

މިސާލު (1)

ދުންމިޖެހި ގިލަނުގާ،

ދުންއަމު މަހުންނަމެ ނުކާ،

ލުންރިޔަ ދެފުށު އެޅިވަޔާ،

ދުއްވާނެގޮތް ނޭނގިފާ،

ޑުންއުތަރި ހަނދު ނޭނގިފައިމަ،

ޖުންޖުއިލާގަ ޖެހިފައިމަ.

ބަސް ތަރުތީބުކުރާށެވެ. ދެން ޖުމުލަތައް ބަހުގެ ހަމައިން އަތުރާށެވެ.

ދުންމިޖެހި ގިލަނުގާ،       (މިގިލަނުގައި ޖެހި)        = މިގިލަނުގައިޖެހި (1)

ދުންއަމު މަހުންނަމެ ނުކާ،   (އަމުދުންމަނުކައި ހުންނަމެ)   = އަމުދުންމަނުކައިހުންނަމެ (6)

ލުންރިޔަ ދެފުށު އެޅިވަޔާ،    (ވަޔާރިޔަލުން ދެފުށުންއެޅި)   = ވަޔާރިޔަލުންދެފުށުއެޅި (4)

ދުއްވާނެގޮތް ނޭނގިފާ،      (ދުއްވާނެގޮތް ނޭނގިފައި)    = ދުއްވާނެގޮތެއްނޭގިފައި (5)

ޑުންއުތަރި ހަނދު ނޭނގިފައިމަ،(އުޑުންތަރިހަނދުނޭނގިފައިމަ)  = އުޑުގެތަރިހަނދުވަކިނުވެ (3)

ޖުންޖުއިލާގަ ޖެހިފައިމަ.      (މަޖުންޖުލައިގައި ޖެހިފައި)   = ޖުންޖުލައިގައި ޖެހިގެން (2)

ރައިވަރުގެ މާނަ:

ޖުމުލަ މާނަ:

މިގިލަނުގައި ޖެހުނުފަހުން ޖުންޖުލައިގައިޖެހިގެން އުޑުން ތަރިހަނދު ވަކިނުވެ (ދަތުރުއޮޅި) ވަޔާރިޔަލުން ދެފުށުއެޅި (އަނބުރާ ހޭރިޔާކޮށްކޮށް) ދުއްވާނެ ގޮތެއް ނޭނގިފައި، އަމުދުން މަނުކައި ހުންނަމެވެ.

މިސާލު (2)

ރާއަލި އަހުގާފަތި،         (ފަތިހުގާ އަލިއަރާ)      = ފަތިހުގެ އިރުއަރާ ވަގުތު،  (5)

ރާމުއަކުރަނި ނުކޮށްދަތި،     (ދަތިނުކޮށް އަރާމުކުރަނި)  = ހިތްދަތިނުކޮށްއަރާމުކުރާށެވެ. (6)

ރާކުނަންދީމާތްލަތި،         (ނަންކުރާ ދީލަތިމާތް)    = ނަންމަޝްހޫރު މާތްދީލަތި  (1)

ރާއައިންނެވި ފުށުންމަތި،     (މަރިފުށުން އަރާއިންނެވި)  = ނަސަބުންއަރާއިންނެވި  (2)

ރާކިވަސް ހަށިކޮޅުންދޭމު،     (ހަށިކޮޅުން މުރާކިވަސްދޭ)  = ހަށިކޮޅުންމުރާކިވަސްދޭ (3)

ރާލިރަނޭ މައެދޭމު.         (މައެދޭ މުރާލިރަނޭ)      = މައެދޭ މުރާލި ރަނާއެވެ. (4)

ޖުމުލަމާނަ:

ނަންމަޝްހޫރު ނަސަބުން އަރާހުންނެވި ހަށިކޮޅުން މުރާލިވަސްދޭ މައެދޭ މުރާލި ރަނާއެވެ. ފަތިހުގެ އިރުއަރާވަގުތު ހިތްދަތިނުކޮށް އަރާމުކުރާށެވެ.

************

Raajayge Minivankan

ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަން

1- ކޮންމެ ޤައުމެއްގައިވިޔަސް ކޮންމެ ޖަމާޢަތެއްގައި ވިޔަސް މިނިވަންކަމަކީ އެބަޔަކު އަމިއްލަޔަށް ރައްކާކުރާ އެއްޗެކެވެ. ނަގާލާ އެއްޗެކެވެ. މިހެން މިދެންނެވީ ހަމަ ގަސްތުގައެވެ. އާދޭހެވެ! އެބަޔަކު އަމިއްލަޔަށް ހޯދާ އެއްޗެކޭ ނުދެންނެވީ، ކޮންމެ އިންސާނަކަށާއި ކޮންމެ ޤައުމަކަށް މިނިވަންކަން ދެއްވާފައިވަނީ ޤުދުރަތުން ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެކޭތީއެވެ. އެއީ މާތްﷲ އިންސާނުންނަށް ދެއްވި ޙައްޤު ތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ބޮޑު އަދި އެންމެ މާތް ޙައްޤެވެ. މިނިވަންކަމުގެ އަގު އަރައި ޤަދަރުމަތިވަނީ މިކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އަޅުވެތިކަމުގެ އަގު ދަށްވެ ނިކަމެތިވަނީ މިކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ.

2- އަޅުގަނޑުގެ މައުޟޫއަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމެވެ. އެމިނިވަންކަމުގެ ތާރީޚާއިމެދު އެއްޗެއް ދެންނެވުމެވެ. މިނިވަންކަމަށްއެރި ބުރޫތަކާއި މެދުގައި ޚިޔާލު ފާޅުކުރުމެވެ. އެ މިނިވަންކަން ގެއްލުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބު ފާހަގަ ކުރުމެވެ.

3- އެންމެ ފުރަތަމަ ތާރީޚީގޮތުން ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމޭ ތޯއެވެ؟ ފުލޯކު ވާހަކަ ތަކުގެ ސިފައިގައްޔާއި ލިޔެވިގެން ތާރީޚުގެ އަލީގެ ތެރެއިން ފެންނަ ފެނުންތަކުގެ މައްޗަށް ބެލިޔަސް ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ރާއްޖޭގައި ބަޔަކު ދިރިއުޅެން ފެށީއްސުރެ އަމިއްލަ ވެރިކަމެއް ހިނގަމުންއައި މިނިވަން ތަނެކެވެ. ބޭރުބައެއްގެ އަޅުވެތިކަމުގެ ދަށުގައި ރާއްޖޭގެ އުފެދުން ހިމެނުނު ކަމުގެ އެއްވެސް ދަލީލެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. އިތުބާރު ކުރެވޭފަދަ ބޭރުގެ މުއައްރިޚުންނާއި ސައްޔާހުންގެ ހުރިހާ ލިޔުންތަކެއް މިކަމުގެ މައްޗަށް ގަދަޔަށް ހެކިދެއެވެ. އަދި ރާއްޖޭގެ ޘަޤާފަތަށް ވިސްނާއިރުވެސް އާދަކާދައަށް ބަލާއިރުވެސް ރާއްޖެ އުފެދުމުގައި އަޅުވެތިކަމެއްގެ އަސަރުތަކެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. ދީނީގޮތުން އިހުއުޅުނު ބައެއް އާދަކާދަ ދިވެހިންގައި ހުރިނަމަވެސް އެކަމުން ވެރިކަމުގެގޮތުން ރާއްޖޭގެ އިހުގެ އަހުލުވެރިން ތިބީ އަޅުވެތިކަމެއްގެ ތެރޭގައި ބެދިފައިކަމަށް ދޭހަކޮށްދޭ އެއްވެސް ކުލައެއް ނުފެނެއެވެ. ލިޔެވިގެންވާ ތާރީޚަށް ރުޖޫޢަވާއިރު ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން ގެއްލިފައިވަނީ އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރާގޮތުން ތިންފަހަރުއެވެ. މިހެން ދަންނަވާއިރު މިހާރު ހޯދަމުންދާ ހޯދުންތަކުގައި ފެންނަ ރަޖާޖީ ރާޖާއެއްގެ ނަން އަޅުގަނޑު ހަނދާނެއް ނުނެތެއެވެ. ނަމަވެސް މިކަން އޮތީ، އާދެ! އަދިއޮތީ އެއާމެދުގައި ނިމުމުގެ ބަސްބުނެވޭ މިންވަރަށް ނުގޮހެވެ. ތަޙުޤީގު ކުރުމުގެ މޭޒުމަތީގައެވެ.

4- މިހެންކަމުން ކުރީގައިވެސް އަޅުގަނޑު ދެންނެވިހެން ދިވެހިންގެ ވެރިކަމުގެ އަމިއްލަކަމަށް ލޮޅުމެއް އަރައި ވެރިކަމުގެ ސިޔާދަތު ގެއްލިފައިވަނީ ތިންފަހަރެއްގެ މަތިންނެވެ. މީގެތެރެއިން ތާރީޚީގޮތުން އެންމެ އިސްފަހަރަކީ، ޕޯޗްގީޒުން ރާއްޖޭގެ މައްޗަށް ވެރިވީ ފަހަރެވެ.

5- ޔޫރަޕުގެ ޤައުމުތައް ވަރަށްބޮޑު ޖާހިލުކަމެއްގެ ތެރޭގައި ތިއްބާ ސްޕެއިނުން އެމީހުންނަށް ލިބުނު އިސްލާމީ ތަމައްދުންގެ ބާރުގައި ކުރިއަރައިގަތް ގޮތުގެ ވާހަކަ އަކީ ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ބަހުސެއް އޮތް މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. ކޮންމެއަކަސް ޔޫރަޕުގެ ދަޢުލަތްތައް މިގޮތުން ކުރިއަރައި ދުނިޔެއަށް ފެތުރިގަތް ފެތުރުމުގައި ވިޔަފާރި ތަރައްޤީ ކުރުމުގައި އިސްތިއުމާރުގެ ރޮނގުން އެތެރެވަރިއަށް ނުވަތަ އިރުމައްޗަށް އެންމެ ފުރަތަމަ އައި ބަޔަކީ ޕޯޗްގީޒުންނެވެ. މިއައި އައުމުގައި އިންޑިޔާގެ އައްސޭރިއަކަށް ވެރިވުމަށްފަހު އިންޑިޔާ ކަނޑުގެ ތެރެއަށް އެމީހުންގެ ބާރުތައް ފަތުރަމުން ގެންދިޔައެވެ.

6- އިންޑިޔާގެ ތެރޭގައި އޭރުއޮތީ ބާރުހުރި ގަދަފަދަ ވެރިކަމެއް ކަމުގައިވާތީ، އެހިސާބަކަށް އެމީހުންނަކަށް ވާޞިލެއް ނުވެވުނެވެ. މިގޮތުގެމަތީން ކަންހިނގި ދުވަސްވަރުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގައިއޮތް ހިލާލީ ދަރިކޮޅުގެ ރަސްކަމުގެ ތެރޭގައި ވަނީ ފިތުނަ ފަސާދަ އުފެދި އެދަރިކޮޅުގެ ނިމުން ފެށިފައެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވީ އެދަރިކޮޅުގެ ބައެއެއް ރަސްކަލުންގެ އަމިއްލަ އެދުންފުޅުން ޤައުމީ މަސްލަހަތައްވުރެ ކުރިއަރައި ދިއުމެވެ. ކަންނަންނޫރު ޢަލީ ރާޖާއަށާއި އަދި ގޯވާގައިއޮތް ޕޯޗްގީޒު ސަރުކާރަށްވެސް ހަނާ އަޅުވަން ފެއްޓެވުމުންނެވެ. އަދި ފާޅުގައި ޕޯޗްގީޒުންނަށް ދަޢުވަތު ދެއްވުމުންނެވެ. މިކަން އޭގެ އެންމެ ނުރައްކާތެރި ހިސާބަށް ދިޔައީ ހިލާލީ ދަރިކޮޅުގެ މަޝްހޫރު ނުވަވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނުގެ ޒަމާނުގައެވެ. އާދޭހެވެ! އޭނާނަންގަވާ ލެއްވީ އޭނާގެ މާތްދީން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. އޭނާގެ ފަޚުރުވެރި ރަސްކަން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. އަދި ކީއްތޯއެވެ؟ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަމިއްލަ ވެރިކަމާއި ޤައުމުގެ މިނިވަންކަންވެސް މެއެވެ. މިބޮޑު ޚިޔަނާތުގެ އުޤޫބާތް ރައްދުވަނީ ނުވަތަ ހައްޤުވަނީ ހަމައެކަނި އެ ރަސްގެފާނަކަށް ނޫނެވެ. އޭގެ ދުވަސްކޮޅެއް ކުރިއްސުރެ އެރަސްކަމުގެ ތެރޭގައި ފިތުނަތައް އުފެއްދެވި ޝާހީ ބޭފުޅުންނަށްވެސް އެބޭފުޅެއްގެ މިންވަރުން އެބޭފުޅެއްގެބައި އެބޭފުޅަކަށް ލިބިވަޑައި ގަނެއެވެ.

7- ތަނަކަށް މިހެން ވެގެންދާއިރު އެތަނެއްގައި އެވަގުތު ކުރިއަށްތިބި މީހުންނަށްވެސް އެކަމުގެ މަލާމާތަކުން ނެއްޓެވޭނެކަމަކަށް އަޅުގަނޑު ނުދެކެވެ. ޝައްކެއް ނެތެވެ. ޕޯޗްގީޒުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައީ އެކަމަށް ކުރެވުނު، އިޝާރާތްތަކެއް ސަބަބުންނެވެ. އިޝާރާތްތަކަކަށްވުރެ ސަރީޙަކޮށްދެވުނު ދަޢުވަތްތަކެއްގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުންނެވެ. އޭގެ މަލާމާތާއި ނުބައިކަމުން އެދުވަސްވަރުގެ ރަސްކަލުންނާއި ދަޢުލަތުގެ ކުރިއަށް ތިއްބެވި ބަޔަކު ބަރީއަ ކުރެވޭނެ އެއްވެސްގޮތެއް ނެތެވެ.

8- 965ހ. ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ޕޯޗުގީޒުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވެރިވުމަށްފަހު ދެން ކަންހިނގަމުން ދިޔަގޮތާއި ހިތްވަރުގަދަ ދިވެހި ބަޠަލެއްގެ ޤައުމީ ޖިހާދުގެ ސަބަބުން ދިވެހިރައްޖޭގެ މިނިވަންކަން ދިވެހިންނަށް އަލުން ލިބުނު ގޮތުގެ ވާހަކަ އަކީ އަޅުގަނޑުމެން ރަނގަޅަށް ދަންނަ ވާހަކައެކެވެ. ވީމާ އެމަތިވެރި ބަޠަލު ކަމުގައިވާ އަލްޣާޒީ މުޙައްމަދު ތަކުރުފާނަށް ކޮޅުނެތްކޮޅަށް ތާރީފާއި ޝުކުރު ދަންނަވަމުން އަޅުގަނޑު އަނެއްކާވެސް އެނބުރެނީ އަޅުގަނޑުގެ މިސްރާބާ ދިމާއަށެވެ. އެއީ ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމެވެ.

9- ތާރީޚީގޮތުން ބަލާއިރު ދިވެހި ވެރިކަމުގެ ތާރީޚުގައި ދެވަނައަށް އެ ވެރިކަމުގެ ސިޔާދަތައް ގެއްލުންލިބި ބައެއްގެ އަޅުވެތިކަމުގެ ދަށަށް ދިޔައީ އިންޑިޔާގެ ހޮޅީން ރައްޖޭގެ މައްޗަށް ނުވަތަ މާލޭގައިއޮތް ވެރިކަމުގެ މައްޗަށް ގަދަވެގަތް ފަހަރުއެވެ. މިކަމުގެ ޙަޤީޤީ ސަބަބުގެ މައްޗަށް ވިސްނާއިރުވެސް ކޮރުބަންޑަރައިންގެ ރަސްކަމަށްވުރެ ދުރަށް އޭގެ އަސްލުތައް ގޮސްފައިވެއެވެ. އަޅުގަނޑަށް ޚިޔާލު ކުރެވޭ ގޮތުގައި ދިވެހި ރަސްރަސްކަލުންގެ ތެރެއިން ވަރުގަދަ އަދި މާތް ޝަޚުޞިއްޔަތެއް ކަމުގައި ހިމެނުނު އިސްކަންދަރު މަހާރަދުން ފަސްދާނަށް ވަޑައިގަތުމާއި ގުޅިގެން އޭރުގެ ރަސްކަމުގެ ތެރެއަށް ފީވުމުގެ ސިފަތައް އަންނާން ފަށައިފިއެވެ. އޭގެ އެންމެ ފާޅުކަންބޮޑު މަންޒަރެއް ކުޅުއްވުމުގެ އިސް ބަޠަލާއެއްގެ ބައި ކުޅެފައިވަނީ އިސްކަންދަރު މަހާރަދުންގެ ދަރިކަލުން ތުއްޕު ކުޑަ މުޙައްމަދު ރަސްގެފާނުގެ މައިކަނބަލުންނެވެ. ދިވެހި ރަސްކަމުގެ ގަނޑުވަރުތެރެ ދުށް އެންމެ ބަދުއަޚުލާޤީ ސިފަތައްހުރި މަޝްހޫރު "އެނދި މަރިޔަބު" އެވެ. އަޅުގަނޑުގެ މައުޟޫއަކީ ކަނބާ މަރިޔަމުގެ ދައުރުގައި ތަމްސީލު ވަމުންދިޔަ މަންޒަރު ތަކުގެ ފަރުދާތައްކަހާ ހާމަކުރުމެއް ނޫނެވެ. އޭރުގެ "ކުދި ވަޒީރުން" (މިހަރުގެ އިބާރާތުންނަމަ ޖޫނިއާ މިނިސްޓަރުން) ގެ ވާޖިބުތަކުގެ މައްޗަށް ވާހަކަ ދެއްކެވުމެއްވެސް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ވާހަކައަކީ އެދައުރުގައި ފެށުނު އަޚުލާޤީ އުނިކަމުގެ އަސަރުތަކާއި ފިތުނައިގާ ބާރުވެސް ރައްދުކުރަމުން އައިސްފައިވާ ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ޚިޔާލުކުރެވޭ ވާހަކަ ދަންނަވާލުމެވެ.

10- އަޅުގަނޑުގެ އެއްބަހެވެ. މުޙުޔިއްދީނުލް އާދިލްފަދަ ދެއްވަދޫ ރަސްގެފާނުފަދަ ރަސްރަސްކަލުން ދަޢުލަތް ސަލާމަތް ކުރައްވައި ދީނާއި އަދުލު ހިންގެވިއެވެ. ނަމަވެސް އަޅިގަނޑުގެ ތެރޭގައި އަލިފާނުގެ އަސަރު ހިނގަމުން ނާންނަކަމަކަށް އަޅުގަނޑަކަށް ނުދެންނެވޭނެއެވެ.

11- ކޮންމެއަކަސް ކޮރުބަންޑާރައިންގެ ރަސްކަމުގައި އަބަދަށް ދެމިހުންނަ ކަންނަންނޫރު ޢަލީރާޖާގެ ފަރާތުން ލަޝްކަރެއް އައީ ޕޯޗްގީޒުންވެސް ގެނުވި ފަދައިން ދިވެހިންގެ ކުރިއަށްތިބި ބަޔަކު ގެނުވައިގެންނެވެ. މިފަހަރު ސަފުގެ އެންމެ ކުރީގައި ހުންނެވީ އެދުވަސްވަރު ފަނޑިޔާރު ކަމުގައި ހުންނެވި ބޭކަލެކެވެ. ދެންވެގެންދިޔަ ގޮތީ ތާރީޚުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ވަންހަނާ ވެގެންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. މިހެންކަމުން މިފަހަރުވެސް މައުޟޫގެ މިބައިން އަޅުގަނޑު ވަކިވަނީ ހޮޅިންގެ އަތުން ދިވެހި ވެރިކަން ސަލާމަތްކުރެއްވި އައްސުލްޠާނުލް ޣާޒީ ޙަސަން އިއްޒަތްދީން ދޮންބަންޑަރައިންނަށް އަޅުގަނޑުގެ ގަލަމަށް ލެވުނުހަ ބާރެއް ލާފައި ތަޢުރީފް ކުރައްވަމުންނެވެ.

12- ޝައްކެއް ނެތެވެ. ދޮންބަންޑާރައިން ބަޠަލަކަށްވަނީ އޭނާކުރެއްވި ޤައުމީ ޖިހާދުގެ ސަބަބުން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. އަދި ކީއްތޯއެވެ. އަޚުލާޤުގެ މާތްކަމާއި އެރަދުންގެ ޝަޚުޞިއްޔަތުގައިވާ އިންސާނީ މޮޅުކަމުގެ ސިފަތަކުގެ ގޮތުން ބެލިޔަސް އެރަދުންނަކީ ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުދުށް މާތް އަޚުލާޤެއްގެ ވެރިއެކެވެ. އިންސާނީ ސިފަތަކެއްގެ ބަޠަލެކެވެ. ކުރީގެ ޝާހީ ޚާންދާނާއި މެދުގައި އޭނާ ކަންތައް ބެހެއްޓެވި ގޮތާއި އަވަހާރަވަމުން ދޮންބަންޑާރައިން ކުރެއްވި ވަޞިއްޔަތަކީ އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވި ދެންނެވުމުގެ އަލިވެގެންވާ ހެއްކެކެވެ. މާތްﷲ އެފަދަ މާތް އިންސާނުންނަށް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ނިޢުމަށް ދޮންބަންޑާރައިންގެ މައްޗަށް ދަމަހައްޓަވާންދޭވެ.

13- ތާރީޚިގޮތުން ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމަށް އަސަރުކުރި ތިންވަނަ ފަހަރަކީ އިނގިރޭސިންގެ އިސްތިޢުމާރު ދިވެހިރާއްޖެއާއި ކުރިމަތިލީ ފަހަރެވެ. މިކަމުގައިވެސް ހަޤީޤީ ސަބަބުތަކުގެ މައްޗަށް ވިސްނައިފިނަމަ އެކަމުގައި ކުރިޔަށްތިބި ދިވެހިން ހިމެނުނު މިންވަރު ތިޔަބޭފުޅުންނަށް ޤަބޫލުފުޅު ކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ.

14- ތާރީޚަށް ފުންކޮށް ވިސްނައި އިންސާފުގެމަތީން އެއްޗެއް ދަންނަވާނަމަ ދަންނަވަންޖެހެނީ ޣިޔާޘުއްދީން ރަދުން ވަރަށް އަނިޔާވެރި ގޮތުގައި ޝަހީދު ކުރުމަށްފަހު ދެން އުފެދުނު ޝާހީ ޚާންދާނުން އުފައްދަވާފައިވަނީ ނަހަމަޔާއި ބޭއިންސާފުގެ ގޮތްތަކެއް ބޭނުންކޮށްގެން ކަމަށެވެ. ރޭވުމުގެ މުލުގައި ހުންނެވި ޝަމްސުއްދީން ފާޝަނާ ކިލެގެއެވެ. އެކަން ކޮންމެ ގޮތަކަށްވިޔަސް މުޢީނުއްދީން ރަދުންގެ ޚާއްޞަކޮށް ޣިޔާޘުއްދީން ރަދުންގެ (މުސްކުޅި ބަންޑާރައިން) ގެ ޒަމާނަށް އައިއިރު އިހުއްސުރެ ރާއްޖޭގެ ރަސްރަސްކަލުންގެ އަތްޕުޅުގައި އޮތް ވެރިކަމުގެ އަމިއްލަ ބާރުތަކުގެ ތެރެއަށް މާލޭގައި ކުރިޔަށް ތިބި ބައެއް ދަރިދަރިކޮޅުގެ ބޮޑުންގެ ނުފޫޒުތައް ވައްދަން ފަށައިފިއެވެ. މިކުޅިގަނޑުގެ ތެރޭގައި އެކިއެކި ބާރުތައް ހޯއްދެވުމަށް އެބޭފުޅުން ބައްލަވާލެއްވީ ކެލާއާއި އައްޑުއާއި ދެމެދަކަށް ނޫނެއެވެ. އިންޑިޔާ ކަނޑު ހުރަސްކޮށް އޮޅުދޫ ކަރައާއި ހަމައަށެވެ. މިގޮތުން ކުރެވުނު ދަތުރުތަކާއި ލިޔެވުނު ލިޔުންތަކަކީ އެއްވެސް ވަންހަނާއެއް ނެތި ތާރީޚުން ދިމާއަށް ފެންނަންހުރި ކަންތަކެކެވެ. މި ތައްޔާރުކުރި ޖާފަތުގެ ކެއްކުން ރަނގަޅަށް ރޯފިލައި އޭގެރަހަ ފެންނަށްފެށީ ނޫރައްދީން ރަސްކަމުގައްޔާއި ކުޑަބަންޑާރައިންގެ ރަސްކަމުގައެވެ.

15- ކޮންމެއަކަސް 1887މ. ވަނައަހަރު މަޝްހޫރު ޙިމާޔަތުގެ އެގުރިމެންޓެއް އަޅުގަނޑުމެން ކޮށްފީމުއެވެ. މިހިސާބަށް އައުމަށްފަހު އިތުރު ބަޔާނެއްގެ ގޮތުން އެއްޗެއް ދަންނަވާލުން އަޅުގަނޑުމެ މައްޗަށް ވާޖިބެވެ. އެއީ ކުރީގައި ދެންނެވި އެގުރިމެންޓާއި އައްޝައިޚު މުޙައްމަދު ޖަމާލުއްދީން ނައިބު ތުއްތުއާއި ގުޅިގެން ލިޔެފައިވާ ލިޔުމާއި ދެކެވޭ ބައެއް ވާހައާއި ދެމެދުގައެވެ. އާދެއެވެ. އެގުރިމެންޓް ލިޔުމުގައި ނުވަތަ ކުށްވުމުގައި ނައިބު ތުއްތުގެ އެހީއާއި ތާއީދު ލިބިފައިވާކަން ބައެއްދިވެހި މުއައްރިޚުން ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ. ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ ކަންހިނގިގޮތާ މުޅިން ޚިލާފު ވާހަކައެކެވެ. ތެދަކީ މިއީކަން "ތާރީޚަށް އައުއަލިކަމެއް" މި ފޮތުގެ ސިލްސިލާތަކުގައިވާ ލިޔުންތަކުން ރަނގަޅަށް އެނގިވަޑައި ގަންނަވާނެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި އިނގިރޭސި ދައުލަތުގެ ބައެއްމީހުންގެ ލިޔުންވެސް ހިމެނެއެވެ.

16- ފެށުމުގައިވެސް އަޅުގަނޑު ދެންނެވި ފަދައިން އުއްމަތުގެ މިނިވަންކަން ރައްކާތެރިކޮށް ދަމަހައްޓަނީ އެއުންމަތެއްގެ އަޙުލުވެރިންނެވެ. މިނިވަންކަން ނަގާލައި އަޅުވެރިކަން ގެނެސްގަންނަނީވެސް ހަމަ އެބަޔަކު އަމިއްލައަށެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމަށްވެސް ވަމުން ދިޔައީވެސް ހަމަ މިގޮތެވެ. ބައެއްގައި ހުންނަންވީ ހަރުދަނާކަމާއި އެކުވެރިކަމާއި އެއްބާރުލުން ނެތިގޮސް ދޯދިޔާ ސިފަތައް އެބައެއްގެ ތެރެއަށް ވެރިވެއްޖެނަމަ ގެއްލިގެންދަނީ ހަމައެކަނި އެބައެއްގެ މިނިވަންކަމެއް ނޫނެއެވެ. އެބައެއްގެ ދީންވެސް ހިނގައިދެއެވެ. މިއީ ދުނިޔޭގެ ސުންނަތެވެ. ޤުދުރަތުގެ އެންމެބޮޑު ފިލާވަޅެވެ.

17- ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިޒަމާނުގެ އަޙުލުވެރިން މިނިވަންދުވަހާއި ޤައުމީދުވަސް ގެނައުމުގެ އުފާ ކުރަމުންދާއިރު އަޅުގަނޑުމެންގެ ތާރީޚުން ދައްކާފައިވާ މިބާވަތުގެ ޢިބުރަތްހުރި ފިލާވަޅުތަކުގެ މައްޗަށް ވިސްނުމީ ޤައުމީ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ބޮޑުވެގެންވާ ވާޖިބެވެ. އަފުރާދުންގެ މެދުގައި ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައި މުޅި ޤައުމުގައި އެކުވެރިކަމާއި އެއްބާރު ލެއްވުން ދެމެހެއްޓެވުން ހުއްޓެވެ. ފިތުނަ ފަސާދައިން ސަލާމަތްވެ ތިބެވޭނީ މި އުޞޫލުގައި ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. ޤައުމީ އެކުވެރިކަން ޤައުމީ މިނިވަންކަން ދެމިއޮންނާނީ މިކަންކަމަށް ހަމަ ކޮންމެމީހަކުމެ ރައްކައުތެރިވި މިންވަރަކުންނެވެ. އާދޭހެވެ!

"ރައްކައުވެ ތިބިއްޔާ ދަތުރޭ، ހަރުބަހެކޭމީ

        ދައްކާލި އިހުގެ ފަންޑިތަބަސް ދޫނުކުރާދޭ"

                                                                                                                        =އިބުރާހީމް ޝިހާބު=

ފަރިތަކުރުން

1-   ތިރީގައިވާ ސުވާލުތަކަށް ޖަވަބުދޭށެވެ!

ހ. މިނިވަންކަމަކީ، އެބަޔަކު އަމިއްލައަށް ނަގާލާ އެއްޗެއް ކަމަށާއި ރައްކާތެރިކުރާ އެއްޗެއްކަމަށް ލިޔުންތެރިޔާ ވިދާޅުވީ ކީއްވެ؟

ޖ: އެއީ މިނިވަންކަމަކީ މާﷲ އިންސާނާ ދުނިޔެއަށް ޚަލްގުކުރައްވާ ދުވަހުންފެށިގެންވެސް ދެއްވާފައިވާ ކަމަކަށްވާތީއެވެ. ދިމާވާކަމެއްގެ ސަބަބުން މިނިވަންކަން ގެއްލުނަސް އިންސާނާ ދުނިޔެއަށް އުފަންވަނީ މިނިވަންކަންމަތީގައިކަމަށްވާތީއެވެ.

ށ. މިނިވަންކަމުގެ އަގުއަރައި ޤަދަރު މަތިވެރިވަނީ ކޮންސަބަބަކާހުރެ؟

ޖ: އެއީ މާތްﷲ އިންސާނުންނަށް ދެއްވި ޙައްޤު ތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ބޮޑު އަދި އެންމެ މާތް ޙައްޤުކަމަށްވާތީއެވެ.

ނ. ރާއްޖޭގައި އޮތް ދީނާއި މިނިވަންކަމުގެ ކަންތައް އޮތީ ކިހިނެއް؟

ޖ: ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވިފަހުން މިގައުމުގައި އެހެންދީނަކަށް އެއްވެސް ޖާގައެއް ދެވިފައެއްނެތެވެ. ނަމަވެސް ތަފާތު 3 ފަހަރެއްގެ މަތިން މިގައުމުގެ މިނިވަންކަން ގެއްލިފައިވެއެވެ.

ރ. އިސްކަންދަރު މަހާރަދުންގެ ރަސްކަމުގެ ތެރެއަށް ފީވުމުގެ އަސަރު ވެރިވާން ފަށައިފިކަން އެނގެނީ، ކިހިނެއް؟

ޖ: އިސްކަންދަރު މަހާރަދުން އަވަހާރަވުމާގުޅިގެންނެވެ.

ބ. ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަން ގެއްލިފައިވަނީ ކިތައްފަހަރު؟

ޖ: 3 ފަހަރުއެވެ.

2- މި އިބާރާތްތަކުގެ މާނަ ލިޔާށެވެ.

     ހ. ރައްޖޭގެ އުފެދުމުގައި އަޅުވެތިކަމުގެ އަސަރުތަކެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. (ފެށުނީއްސުރެ މިނިވަން ޤައުމެއްކަން)

     ށ. ރަސްރަސްކަލުންގެ އަމިއްލަ އެދުންފުޅުގެ ސަބަބުން ޕޯޗްގީޒް ސަރުކާރަށްވެސް ހަނާ އަޅުއްވަން ފެއްޓެވިއެވެ. (ރަސްރަސްކަލުން އަމިއްލަ އެދުންފުޅަށް ޕޯޗުގީޒުންގެ އެހީތެރިކަން ހޯދިއެވެ.)

     ނ. ޕޯޗްގީޒުން ރާއްޖެއައީ އެމީހުންނަށް ދެވުނު ދަޢުވަތެއްގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުންނެވެ. (ޕޯޗުގީޒުން ރާއްޖެއައީ ބަޔަކު ދައުވަތުދީގެން)

     ރ. ރަސްކަމުގެ ތެރެއަށް ފީވުމުގެ އަސަރުތައް އަންނާން ފަށައިފިއެވެ. (ރަސްކަން ނިމުމަކަށް އައުމުގެ އަސަރުފެނުން)

     ބ. އަޅިގަނޑުގެ ތެރޭގައި އަލިފާނުގެ އަސަރު ހިނގަމުން އަންނަހެން. (އެހެންމީހުންނަށް ނޭގޭނެހެން ކަންކަން ގޯސްވެގެންދިއުން)

     ޅ. މި ތައްޔާރުކުރެވުނު ޖާފަތުގެ ކެއުން ރަނގަޅަށް ރޯފިލައި އޭގެ ރަހަ ފެންނަންފެށީ

3- މިއިން ކޮންމެ މައިގަނޑު ނަމަކަށް އަމިއްލަ އިބާރާތުން ޕެރެގުރާފެއް ލިޔާށެވެ.

     ހ. އެދުވަސްވަރުގެ ސްޕޭނާމެދު

     ށ. އޭރު ޕޯޗްގީޒުން

     ނ. ހިލާލީ ރަސްކަން އޮތްގޮތް

     ރ. ހޮޅިން ރާއްޖެއަށް ވެރިވެގަތްގޮތް

     ބ. ނުވަވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނާމެދު

     ޅ. އެނދި މަރިޔަބު

     ކ. ޣިޔާޘުއްދީން ޝަހީދުވުމަށްފަހު

     އ. ހިމާޔަތުގެ އެގުރިމެންޓް ކުރެވުނުއިރު ނައިބު ތުއްތު ހުންނެވިގޮތް 

4- މަތީގައިވަ ލިޔުމުގެ 4 ވަނަ ޕެރެގުރާފުން ފެށިގެން 13 ވަނަ ޕެރެގުރާފުގެ ނިޔަލަށް ޚުލާސާ ކުރާށެވެ.

5- މަތީގައިވާ ލިޔުމުގެ އެހީގައި ހޯދާ މަޢުލޫމާތު ހިމަނައިގެންނާއި އަމިއްލަ މަޢުލޫމާތުގެ އެހީގައި ތިރީގައިވާ ސުރުޚީތަކުން ކޮންމެވެސް އެއް ސުރުޚީއަކަށް މަޒުމޫނެއް ލިޔާށެވެ. 

ސުރުޚީ: - ތާރީޚުން ޢިބުރަތް ލިބިގަނެ ޤައުމުގެ މިނިވަންކަން ރައްކާތެރި ކުރަމާ ހިނގާށެވެ.

-         ޤައުމުގެ މިނިވަން ކަމާމެދު ފަރުވާ ކުޑަ ކުރެއްވިއްޖެނަމަ.....

-         މިނިވަންކަމަކީ ބޮޑު ނިޢުމަތެކެވެ.

      

Raziya Sity

c

މ.ބަރުބާދުވި ހަޔާތް

   މާލެ

          ޒާހިދަށް

          ވެދުންސަލާމް ..........

          "ދުރުތިބީން ދެކޭގޮތުގައި އަޅުގަނޑަކީ ވަރަށް ނަސީބުގަދަ ވަރަށް އުފާވެރި، ނިޔާމަ ދިރިއުޅުމެއް އުޅޭމީހެކެވެ. ހުރިހާކަމެއް ފުރިހަމަ ވެފައިހުރި އަންހެނެކެވެ. މަތީތަޢުލީމެވެ. މަތީމަޤާމެވެ. ރީތިމުއްސަނދި ފިރިއެކެވެ. ތޫނުފިލި ދެދަރިންނެވެ. ހުޝިޔާރު ޚާދިމުންނެވެ. ފައްކާ ކުރެވިފައިވާ ގެދޮރެވެ. ޗާލުކާރެކެވެ.

          މިހުރިހާ ކަމެއް ފުރިހަމަވިޔަސް އަޅުގަނޑުގެ ދިރިއުޅުމަކީ އުފާވެރި ދިރިއުޅުމެންނޫނެވެ. ސަބަބަކީ ނަމެއްގައި ފިރިއެއް ލިބުނަސް ހަޤީޤީ ފިރިއަކު ލިބިފައިނުވާކަމެވެ. އެއްތާ ނިދިޔަސް އެއްގޭގައި ދިރިއުޅުނަސް ކައިވެނިން ގުޅިފައިވިޔަސް ދެމީހުންގެ ދެމެދުގައިވަނީ ދުނިޔޭގެ ދެކޮޅުގެ ދުރުމިނެވެ. ދެމަފިރިން ޙިއްސާކުރާ އުފަލެއްމަދެވެ. އެއްނަޒަރަކުން ބެލެވޭކަމެއް ނެތެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ޢިލްމީ މަސައްކަތަށް ޒާހިދު ހަޖޫކިޔުއްވަމުއެވެ. ޒާހިދު ހޭބޯނާރާ ފައިސާ އެއްކުރައްވަން ތިޔަކުރައްވާ މަސައްކަތަށް އަޅުގަނޑުގެ ހިތުން ކުދިކިޔަމެވެ.

          ޒާހިދަކީ ވިޔަފާރި ވެރިޔަކީމުއެވެ. މިހާރު ޔަގީންކުރެވޭ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑުގެ ކައިވެންޏަކީ ޒާހިދު މިހާތަނަށް ކުރެއްވި އެއްމެ ފައިދާހުރި ވިޔަފާރިއެވެ. އުނގުވިޔަފާރިއެއް ބޮޑުވިޔަފާރިއަކަށް ބަދަލުކޮށްލެވޭނޭމަގު އަޅުގަނޑުގެ ފުށުން ފަހިވެއްޖެއެވެ. ދިރިއުޅުން ފެނިލައްވައިފިއެވެ. ބޮޑުންނާއި ރައްޓެހި ވެއްޖެއެވެ. ނުފޫޒުގަދަ އާޢިލާއެއްގެ ޙިމާޔަތް ލިބިލައްވައިފިއެވެ. އަޅުގަނޑު ޒާހިދުދެކެ ލޯބިވީމެވެ. ނަމަވެސްއެއީ ޒާހިދަށް އޭގެމާއްދީ އަގުނޫނީ ވަޒަންނުކުރެވުނު ލޯތްބެކެވެ. ރައްދުނުލިބުނު ލޯތްބެކެވެ. އެފަދަލޯތްބަކީ ހިކިއަނަރޫފަވެ މަރުވާއެއްޗެއްކަން ތަޖުރިބާ ކުރެވިއްޖެވެ. އަދި އޯގާވެރިކަމުގެ އޮށުން ލޯބީގެ ގަސްފަޅައި ގޮފިޖަހައި ހެދިފޯދި މަލާއި މޭވާއަޅާފާނެކަންވެސް އެނގިއްޖެވެ.

          ވޭތުވެދިޔަ ހަތަރުފަސްއަހަރު އަޅުގަނޑުގެ މިތުރަކީ ކާރުދުއްވާ ހުސެންފުޅެވެ. އެކަނިވެރި ރޭތަކުގެ މުނިފޫހި ފިލުމަކީވެސް އޭނައެވެ. އެއްމެފަހުންވީ ބަލިގަނޑުގައި ބޭސްކުރަން މަދަރާސީއަށް ފައިބާ އިންއިރު ޒާހިދު ޚަރަދުގައި ހިއްޕެވިއަސް އަޅުގަނޑަށް ހޭހަންކޮށް ހާލުބެލި އެހީތެރިޔަކީވެސް ހުސެންފުޅެވެ. ގެދޮރެއް ގަދަރެއް ފައިސާއެއްނެތަސް އޭނާއަކީ މާތް އިންސާނެކެވެ. ގުޅޭބައިވެރިއެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ދެމީހުންނަށް ވަނީ އެކަކުއަނެކަކު ދެކެލޯބި ވެވިފައެވެ. އޭނާ އަޅުގަނޑުދެކެ ލޯބިވީ ވިހޭގެތެރޭގައި މަންމަ މަރުވެފައި އަނިޔާވެރި ދޮންމަންމައަކާއި އަޅާނުލާ ބައްޕައެއްގެ ގާތުގައި އުޅެބޮނޑުވިއިރު ނުލިބުނުލޯބި އަޅުގަނޑުގެ ފުށުން ލިބުނީމާކަމަށްވެދާނެވެ. ކޮންމެއަކަސް މިލޯތްބަށްޓަކައި ޒާހިދުގެ އަރިހުން މަޢާފަށް އެދޭކަން ނެތީމެވެ. އެއީ ހަކުރުއަޑުބައެއްގެ ވެސް ދެކޮޅު އޮންނާތީއެވެ. ކުރީގައި ޒާހިދު އެކިއެކި ރީތި ހިލޭއަންނާއެކު އުޅުއްވާ އުޅުއްވުމަކާ ނުބެހެމެވެ. އަދި މިހާރު ހިތްޕުޅާވެގެން އުޅުއްވާ ސަޕުނާއާއެކު ތިޔަކުރައްވާ ދަތުރުތަކާއި ހޭދަކުރައްވާ ވަގުތުތަކާމެދު ޝަކުވާއެއް ނުކުރަމެވެ. ޒާހިދުގެ ކަޅަށްޖެއްސުމާއިމެދު އިރަކު ދެރަވިއެވެ. ހިތުގައިޖެހުނެވެ. ރޮއިވެސް ހަދަމެވެ. ހިތާހިތާ ކުރާޝަކުވާ ދުލުންބުނެ ފާޅުނުކުރެވުނީ ޠަބައީ އެކަހެރިކަމުންނެވެ. ތޮޅެއަރާރުން ވުމަކީ މިޒާޖުގައި ނެތްކަމަކަށް ވާތީއެވެ. ކުރީގެ ލޯބި އަދު ފޫހިވުމަށް ބަދަލުވެފައިވާތީ މިހާރު ޝަކުވާއެއްވެސް ނެތެވެ.

          މި ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެކުރިން ލައްކަގޮތްގޮތުން ވިސްނީމެވެ. މަންމަ ވިދާޅުވާނޭ އެއްޗަކާއިމެދު ފިކުރުކުރީމެވެ. ބައްޕަކިޔުއްވާނޭ އެއްޗަކާއިމެދު ކަންބޮޑުވިއެވެ. މީހުންކިޔާފާނެ އެއްޗެއްސާއި ކޮށްފާނެ މަލާމާތާމެދު ލަދުހީވެ ފަސްޖެހުނީމެވެ. ނަމަވެސް މިނުކެރުމުން އަޅުގަނޑުގެ ފަޅު ދިރިއުޅުން އާބާދު ކުރުމުގެ އެއްމެފަހުގެ ފުރުޞަތު ގެއްލުންނޫން ނަތީޖާއެއް ނެތްކަން އެނގުނެވެ. ބުރުސޫރަ ރީތިނޫން، އުމުރުން 35 އަހަރުވެފައިވާ ދަރިމައަކަށް ތެދުވެރިލޯތްބަކީ މާވަހަރުހާ ތަދުއެއްޗަކަށްވާނެވެ.

          ކުރުކޮށް ނަންގަންނަނަމަ ޒާހިދުގެ އަރިހުން ވަރިވެގެން ހުސެންފުޅާ އިންނަން ނިންމައިފީމެވެ. މިއީ އެއްމެފަހުގެ ނިންމުމެވެ. އިސްތިއުނާފެން ނެތްނިޔާއެވެ. މިސިޓީލިބުމާއެކު ވަގުތުން އަޅުގަނޑު ވަރިކުރައްވާ، އަޅުގަނޑުގެ ގެދޮރުންނާއި ދިރިއުޅުމުން އަބަދަށް ނިކުންނެވުން އެދެމެވެ.

- ރަޒިއްޔާ -

ތިރީގައިވާ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބުދޭށެވެ.

1-     ޒާހިދުއާއި ރަޒިއްޔާގެ ކައިވެންޏަކީ ވިޔަފާރިއެއްކަމަށް ރަޒިއްޔާ ޤަބޫލު ކުރަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟

2-     ދެމަފިރިންގެ ގުޅުމަށް ބުރޫއަރަން ދިމާވީ ކީއްވެގެންކަން ބަޔާން ކުރާށެވެ!

3-     "އޯގާވެރިކަމުގެ އޮށުން ލޯބީގެގަސްފަޅައި ގޮފިޖަހައި ހެދިފޯދި މަލާއިމޭވާ އަޅާފާނެކަންވެސް އެގިއްޖެއެވެ." މިޢިބާރާތް ރަޒިއްޔާ މާނަކުރަނީ ކިހިނެން ހެއްޔެވެ؟

4-     ރަޒިއްޔާއާއި ހުސެންފުޅާއި ދެމީހުން އެކަކު އަނެކަކުދެކެ ލޯބިވެވުނީތީ ޒާހިދުގެ ކިބައިން މަޢާފަށް އެދެން ރަޒިއްޔާ ބޭނުންނުވީ ކީއްވެ؟

5-     ސިޓީން ލިބުނުމަޢުލޫމާތުގެ އަލީގައި ރަޒިއްޔާގެ މިޒާޖުގައި ހިމެނޭ 3 ކަމެއް ބަޔާންކުރާށެވެ!

6-     ތިރީގައިވާ ޢިބާރާތްތައް އާދައިގެ ތިލައިބާރާތުން ބަޔާންކުރޭ!

ހ) ކައިވެނިން ގުޅިފައިވިޔަސް ދެމީހުންގެ ދެމެދުގައިވަނީ ދުނިޔޭގެ ދެކޮޅުގެ ދުރުމިނެވެ.

ށ) އެއީ ހަކުރުއަޑުބައެއްގެ ވެސް ދެކޮޅޫ އޮންނާތީއެވެ.

7- ތިރީގައިވާ ބަސްތަކުގެ މާނަލިޔާށެވެ.

   ހ- ހަޖޫކިޔުން

   ށ- މާއްދީ

   ނ- ހޭހަންކުރުން

   ރ- ކަޅަށްޖެއްސުން

8- ދޭހައަށް ދީފައިއޮތް ސިޓީކިޔުމަށްފަހު ތިޔައީ ޒާހިދުކަމަށް ބަލައިގެން، ރަޒިއްޔާގެ ނިންމުން ބަދަލުކޮށް އެބުރި ތިމާގެ ޙަޔާތަށް އަންނާނެވަރުގެ ސިޓީއެއްލިޔޭ!

9- ޒާހިދުގެ ޙަޔާތުން ނިކުމެގެން ރަޒިއްޔާ ދިޔުމުގެ ސަބަބުން ޒާހިދުވަނީ ވަރަށްބޮޑަށް ދެރަވެފައެވެ. އަދިމިކަމާ މާބޮޑަށް ވިސްނުމުގެސަބަބުން މިހާރުއޭނާވަނީ ހިސާބަކަށް މޮޔަވެފައިކަމަށް ބަލާށެވެ. މިހެންވެ މިޙާލަތުގައި ޒާހިދަށް ހެޔޮވިސްނައިދީ ނަސޭހަތްތެރި ވުމުގެގޮތުން، ޒާހިދުގެ އެކުވެރިއެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ޒާހިދާއި ދައްކާނެ ވާހަކަކޮޅެއް 1 ސަފުޙާއަށްވުރެން ކުރުނުވާނެހެން ލިޔާށެވެ. (މިވާހަކަކޮޅު އޮންނަންވާނީ ލިޔާޢިބާރާތުންނެވެ.)

...........................

                                                                          =އިބުރާހިމް ހުސައިން މަނިކުގެ "ޖޯޑްބި ޖޯޑް އިން ނަގާފައި=